مدیریت زنجیره تأمین پایدار

مقدمه

پایداری به توسعه‌‌ای گفته می‌‌شود که نیاز نسل فعلی را بدون محدود کردن توانایی نسل‌‌های بعدی در توسعه نیازهایشان، پاسخ دهد. به عنوان یک چالش در آینده، اقتصاد جهانی پایدار باید توسعه پیدا کند تا سیاره زمین ظرفیت و توانایی پشتیبانی بسیار زیادی داشته باشد.
 مدیریت زنجیره تأمین به مفهوم یکپارچه‌‌سازی فرآیندهای کسب و کار کلیدی از اولین تأمین‌‌کننده تا مصرف‌‌کننده نهایی است که شامل محصولات، خدمات و اطلاعات می‌‌باشد و برای مشتریان و دیگر ذینفعان ایجاد ارزش می‌‌نماید. از طرفی، با شکل‌‌‌‌گیری مدیریت زنجیره تأمین پایدار در سازمان‌‌ها، منافع رقابتی به وجود می‌‌آید. پایداری از طریق تعهد سازمان‌‌ها به حفظ و نگهداری منافع زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی، حاصل می‌‌شود. از طرف دیگر، اتخاذ رویکرد پایداری باعث بهبود و ارتقاء عملکرد سازمانی نیز می‌‌شود.
تاکنون اقدامات و فعالیت‌‌های محدودی در ارتباط با تأثیرات زنجیره تأمین پایدار انجام شده است و تحقیقات روی مزیت‌‌های رقابتی که بر مبنای مدیریت زنجیره تأمین پایدار به دست می‌‌آید، نادیده گرفته شده است. آژانس حفاظت از محیط‌‌زیست در گزارشی اشاره نموده که مدیریت زنجیره تأمین یک مسأله مهم و نویدبخش برای کره زمین خواهد بود. بنابراین گزارش، با برخورداری شرکت‌‌ها از استراتژی‌‌های توسعه زیست‌‌محیطی و اجتماعی علاوه بر توسعه اقتصادی در زنجیره تأمین، می‌‌توان عملکرد هزینه‌‌ای و محیطی را بیش از پیش بهبود بخشید.
انگیزه‌‌ اصلی نویسندگان این اثر از پرداختن به موضوع مدیریت زنجیره تأمین پایدار، علاوه بر اهمیت این موضوع در ابعاد ملی و بین‌‌المللی، نیاز به یک منبع نسبتاً کامل و جامع در میان کتاب‌‌های موجود بوده که بتواند همه ابعاد آن را توضیح دهد.
مطالب این کتاب در هفت فصل تنظیم و تدوین شده است. ابتدا مفاهیم پایداری در زنجیره تأمین و مدیریت زنجیره تأمین از نگاه زیست محیطی و اجتماعی در فصل اول مورد بررسی قرار می‌‌گیرد. ابعاد پایداری و چارچوب مدیریت زنجیره تأمین پایدار از مطالبی است که در فصل دوم معرفی می‌‌شوند. در فصل سوم، مباحث مرتبط با زنجیره تأمین سبز ارائه می‌‌گردد. در این فصل، علاوه بر مولفه‌‌های زنجیره تأمین سبز، محرک‌‌ها و عوامل اثرگذار بر آن بیان می‌‌شود. گرچه معیارهای ارزیابی عملکرد پایداری زنجیره تأمین به طور مفصل در فصل هفتم معرفی شده است، ولی، معیارهای ارزیابی تأمین‌‌کننده سبز به لحاظ اهمیت در این فصل مورد مطالعه قرار می‌‌گیرد. روابط درون زنجیره تأمین پایدار از مباحث مهمی است که در فصل چهارم بررسی می‌‌شود. در این فصل، مدیریت ارتباط با تأمین‌‌کننده و اتحادهای استراتژیک در زنجیره تأمین به طور ویژه معرفی می‌‌گردد.
فصل پنجم به معرفی الگوهای مدیریت زنجیره تأمین پایدار اختصاص دارد که در آن، مقایسه‌‌ای نیز بین زنجیره‌‌های پایدار و متعارف صورت می‌‌گیرد. در فصل ششم، چالش‌‌ها، موانع و توانمندسازهای مدیریت زنجیره تأمین پایدار شرح داده شده و چگونگی پاسخ‌‌دهی سازمانی نیز طبقه‌‌بندی می‌‌شود. در نهایت، فصل هفتم به موضوع اندازه‌‌گیری عملکرد زنجیره تأمین پایدار اختصاص یافته است که در آن، ضمن مروری بر سوابق پژوهش در این زمینه، معیارهای ارزیابی و ممیزی عملکرد معرفی شده و چگونگی ارزیابی و انتخاب تأمین‌‌کننده پایدار بیان می‌‌گردد. در این کتاب در پايان هر فصل با طرح پرسش‌‌هايي، ميزان یادگيري خواننده قابل ارزيابي است.
اين اثر به عنوان كتابي کمک درسی و مرجع براي دانشجويان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری در رشته‌‌هاي مديريت و مهندسی صنایع تأليف شده است. استفاده از این اثر برای تکمیل مباحث در تدریس دروسی با عناوین مدیریت زنجیره تأمین و مدیریت زنجیره تأمین و توزیع توصیه می‌‌شود.
مطالعه اين كتاب نه تنها به دانشجويان و پژوهشگران توصيه مي‌‌شود،‌ بلكه مديران سازمان‌‌هاي مختلف، به ویژه شرکت‌‌های تولیدی هم كه عضوی از زنجیره‌‌های تأمین می‌‌باشند نيز مي‌‌توانند از مطالب مفيد آن به نحو مؤثري بهره‌‌مند گردند.
مدیریت زنجیره تأمین پایدار موضوعی تخصصی و بین رشته‌‌ای است و بنابراین، انتظار مي‌‌رود خواننده پيش از آن، با مباحثی مانند مدیریت تولید و عملیات، مدیریت مالی، مدیریت زیست‌‌محیطی، مدیریت منابع انسانی، مسئولیت‌‌پذیری اجتماعی شرکت‌‌ها، مدیریت استراتژیک، بازاریابی و مدیریت کیفیت و بهره‌‌وری آشنایی داشته باشد.
این کتاب همانند هر اثر دیگری با گذشت زمان نیاز به بازنگری و به روزرسانی دارد و قطعاً نظرها و پیشنهادهای ارزشمند خوانندگان، راهنمای مناسبی برای اصلاح آن خواهد بود.
دکتر آرش شاهين  -   مهندس سید مختار حسینی
تابستان 1395

فصل اول: کلیات
مقدمه
برداشت‌‌های مختلف در زمینه پایداری زنجیره تأمین
مزیت‌‌های رقابتی مورد انتظار
مدیریت زنجیره تأمین پایدار و عملکرد سازمانی
مدیریت زنجیره تأمین زیست محیطی (سبز) و عملکرد مالی سازمانی
مدیریت زنجیره تأمین با مسئولیت اجتماعی و عملکرد مالی سازمانی
پیوستگی بین عملکرد سازمانی و ابعاد زیست محیطی و اجتماعی
جمع‌‌بندی
پرسش‌‌های فصل اول
منابع و مآخذ
 
فصل دوم: مدیریت زنجیره تأمین پایدار
مقدمه
اجزاء زنجیره تأمین
فرآیندهای کسب و کار
ساختار شبکه‌‌ای
اجزاء مدیریتی
ابعاد پایداری
چارچوب مدیریت زنجیره تأمین پایدار (SSCM)
جمع‌‌بندی
پرسش‌‌های فصل دوم
منابع و مآخذ
 
فصل سوم: زنجیره تأمین سبز
مقدمه
تعاریف زنجیره تأمین سبز
تفاوت بین مدیریت زنجیره تأمین سنتی و سبز
مدیریت زنجیره تأمین، از زیست محیطی تا پایداری
مؤلفه‌‌های زنجیره تأمین سبز
رویکردهای مدیریت زنجیرۀ تأمین سبز
محرک‌‌های سازمان جهت پذیرش مدیریت زنجیره تأمین سبز
فرآیند زنجیره تأمین سبز و مدل مرجع عملیات زنجیره تأمین سبز
اقدامات سبز و عملکرد زنجیره تأمین
محرک‌‌های داخلی و خارجی زنجیره تأمین سبز
عواملی تأثیرگذار بر مدیریت زنجیره تأمین سبز (GSCM)
مدیریت تأمین‌‌کنندگان سبز
معیارهای ارزیابی تأمین‌‌کننده سبز
عوامل کلیدی موفقیت (CSF) و سنجش عملکرد GSCM در صنعت خودروسازی هند
جمع‌‌بندی
پرسش‌‌های فصل سوم
منابع و مآخذ
 
فصل چهارم: روابط درون زنجیره تأمین پایدار
مقدمه
رقابت در زنجیره تأمین پایدار و لزوم توجه به روابط درون زنجیره
مدیریت ارتباط با تأمین‌‌کننده
اتحادهای استراتژیک در زنجیره تأمین
چارچوبی برای زنجیره تأمین پایدار یکپارچه
ساختار سازمانی لازم برای پایداری زنجیره تأمین
جمع‌‌بندی
پرسش‌‌های فصل چهارم
منابع و مآخذ
 
فصل پنجم: الگوهای مدیریت زنجیره تأمین پایدار
مقدمه
شناخت متغیرها و ضرورت الگوسازی در مدیریت زنجیره تأمین پایدار
الگوهای مدیریت زنجیره تأمین پایدار
قابلیت‌‌های پویایی در مدیریت زنجیره تأمین پایدار
طبقه‌‌بندی و موارد کاربرد الگوهای مدیریت زنجیره تأمین پایدار
مقایسه زنجیره‌‌های تأمین پایدار و متعارف
جمع‌‌بندی
پرسش‌‌های فصل پنجم
منابع و مآخذ
 
فصل ششم: چالش‌‌ها و توانمندسازها در مدیریت زنجیره تأمین پایدار
مقدمه
زنجیره‌‌های تأمین هوشمند آینده
پنج چالش مهم در زنجیره تأمین
موانع پیاده‌‌سازی زنجیره تأمین پایدار
توانمندسازهای زنجیره‌‌های تأمین پایدار
گونه‌‌شناسی پاسخ‌‌های سازمانی به مدیریت زنجیره تأمین پایدار
جمع بندی
پرسش‌‌های فصل ششم
منابع و مآخذ
 
فصل هفتم: اندازه‌‌گیری عملکرد زنجیره تأمین پایدار
مقدمه
مروری بر سوابق پژوهش
عملکرد زنجیره تأمین پایدار
فرآیندهای کلیدی
معیارهای اندازه‌‌گیری عملکرد زنجیره تأمین پایدار
الگوی SCOR برای اندازه‌‌گیری عملکرد اقتصادی و زیست محیطی زنجیره تأمین
اندازه‌‌گیری عملکرد اجتماعی زنجیره تأمین
ارزیابی و انتخاب تأمین‌‌کننده پایدار
ممیزی پایداری در زنجیره تأمین
جمع‌‌بندی
پرسش‌‌های فصل هفتم
منابع و مآخذ