مقدمه مترجمین

به دلیل اهمیت ترمودینامیک در رشته‌های مهندسی کتاب‌های زیادی در این زمینه به رشته تحریر در آمده است ولی کتبی که در زمینه ترمودینامیک مواد و متالورژی تألیف شده است اندک بوده و برخی از آنها حجیم و گسترده هستند و درک مطالب آنها تاحدودی پیچیده به نظر می‌رسد تنها کتابی که در این زمینه در ایران ترجمه شده است، حجم آن دو برابر کتاب حاضر است.
یکی از اهداف نویسنده در تألیف این کتاب برطرف ساختن مشکلات فوق می‌باشد؛ لذا سعی شده است که تا حد امکان مطالب با شیوه‌ای روان و قابل‌فهم بیان شود و از اطناب و گستردگی کلام پرهیز گردد. یکی از ویژگی‌های این کتاب آن است که با طرح مثال‌های متالورژیکی صنعتی در قسمت‌های مختلف هر فصل، کاربرد مفاهیم و فرمول‌های بیان شده را روشن ساخته و درک مطالب را آسانتر ‌نماید. در واقع آموزش مفاهیم را به کمک حل مسایل مختلف انجام شود افزون بر این در پایان هر فصل مسائلی کاربردی مطرح شده که حل آنها به فهم و درک مطالب و بکار بستن صحیح فرمول‌ها کمک می‌کند.
از موضوعات مهم که در متالورژی و مواد از دو جنبه خواص فیزیکی و ترمودینامیکی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است: سطوح، فصل مشترک‌ها و عیوب در مواد جامد است. ازاین رو به دلیل اهمیت ویژه این موضوعات،  فصلی در این کتاب تحت عنوان «ترمودینامیک سطوح،‌ فصل مشترک‌ها و عیوب» به طور اجمالی به موارد مذکور از دیدگاه ترمودینامیکی می‌پردازد.
کتاب همچنین شامل مباحث جدیدی در زمینه الکترودهای جامد است که پایه و اساس تکنولوژیهای پیشرفته (مثل حسگرها یا سنسورها و پیل‌های سوختی) است و از این بابت نسبت به کتابهایی که در این زمینه نوشته شده است، مزیت دارد. امروزه سنسورها برای تشخیص مقدار اکسیژن در فولادسازی تا تشخیص بیماری‌ها در رشتة پزشکی، طیف گسترده‌ای از کاربردها را شامل می‌شوند.
در ارائه این اثر، سعی شده که ترجمه‌ای سلیس و روان از این کتاب به عمل آید تا مجموعه‌ای کم نقص و مفید فایده‌ای به علاقمندان ارائه شود این مهم با صرف ساعتها وقت، حوصله و دقت انجام شده است. امید آن که این اثر بتواند در ارتقاء سطح علمی دانشجویان و علاقمندان به این رشته مؤثر بوده و در جهت پیشرفت علمی آنان در این زمینه مفید واقع گردد.
در اینجا لازم می‌دانیم از آقای دکتر مرتضی شمعانیان دانشیار محترم دانشکدة مهندسی مواد دانشگاه صنعتی اصفهان، خانم نجاریان، آقای علیرضا ساعتچی و آقای مهندس امید مهاجر که در تمام مراحل تصحیح و غلط‌گیری، کمک‌های بی‌دریغ خود را نسبت به اینجانبان مبذول داشته‌اند و همچنین از خانم ترکی بخاطر تایپ کتاب، صمیمانه تشکر و قدردانی ‌نمائیم.
مترجمین نهایت تلاش خود را بکار برده‌اند تا ترجمه حاضر (چه از لحاظ صحت ترجمه و چه از لحاظ دقت تایپ) تا حد امکان بدون عیب و نقص باشد. با این وجود، ممکن است نظرات و پیشنهادات و یا خطاهایی بنظر خوانندگان محترم برسد که بسیار ممنون و خوشحال خواهیم شد که به ما اطلاع داده شود تا در چاپهای بعدی مورد توجه قرار‌ گیرد.
احمد ساعتچی- علیرضا نجاریان
زمستان 1386
 
پیشگفتار
ترمودینامیک متالورژی یا تعمیم اخیر آن «ترمودینامیک مواد» یکی از پایه‌های اساسی رشته‌های مهندسی متالورژی و علم و مهندسی مواد را تشکیل می‌دهد. از این‌رو، تمام دانشکده‌های متالورژی و علم مواد، آن را به عنوان یک درس اجباری در برنامه مقطع کارشناسی تدریس می‌کنند.
تاکنون فقط تعداد کمی کتاب انتشار یافته‌اند که به عنوان کتاب آموزشی این درس قابل استفاده هستند. این کتب که نویسندگان آنها خارجی هستند، بخوبی تألیف شده‌اند ولی تا حدودی حجیم و گرانقیمت می‌باشند. من این عنوان را برای چندین سال در مقطع لیسانس در انستیتوی تکنولوژی (IIT)کانپور هند تدریس کرده‌ام. حاصل تجربه من آن است که اگر کتاب خلاصه‌تری در دسترس باشد هر دو گروه دانشجویان و مدرسان بیشتر از آن بهره‌مند می‌شوند. این ‌امر تدریس را به همان ‌اندازه فهم اصول راحت­تر و بهتر خواهد ساخت. افزون بر این، دانشجویان قادر خواهند بود که [این کتب] را جهت فراگیری شخصی تهیه نمایند. از این رو می‌توان گفت که من تألیف این کتاب را با این اهداف آغاز کردم.
این کتاب شامل شکل‌ها و جداول ضروری، مثال‌ها و تمرین‌های حل شده جهت روشن ساختن مفاهیم مورد بحث است. همچنین اطلاعات لازم برای حل تمرین‌ها و جواب تمرین‌ها نیز پیش‌بینی شده است.
قوانین ترمودینامیک حالت کلی دارند. ولیکن، کاربردهایش برای رشته‌های مختلف مربوطه، ویژه است. به همین دلیل یک کتاب عمومی در مورد ترمودینامیک نیازهای همه شاخه‌های علم و مهندسی را برآورده نمی‌سازد، و به کتب اختصاصی در این زمینه نیاز است. ما ترمودینامیک را به دسته‌های زیر طبقه‌بندی می‌کنیم:
a) ترمودینامیک سیستم‌های غیرفعال: شاخه‌هایی نظیر فیزیک و مهندسی مکانیک اصولاً با این سیستم‌ها مرتبط هستند؛ کتب مربوط به ترمودینامیک مهندسی پوشش زیادی بر روی این مطلب دارند.
b) ترمودینامیک سیستم‌های فعال یا واکنش زا که عموماً ترمودینامیک شیمیایی نامیده می‌شود: در اینجا، اصولاً فرآیندهای شیمی- فیزیکی و واکنش‌های شیمیایی مورد بررسی قرار می‌گیرند، و معیار انرژی آزاد گیبس به طور وسیعی برای محاسبات تعادل، خصوصیات ترمودینامیکی فازها و محلول‌ها بکار برده می‌شود؛ محاسبه گرما و انتروپی واکنش‌ها و فرآیندهای شیمی- فیزیکی نیز از دیگر موضوعات با اهمیت هستند.
بطور کلی ترمودینامیک متالورژی/ مواد در حیطه ترمودینامیک شیمیایی است. لکن، تأکید اصلی، بر سیستم‌های دمای بالا و فرآیندهای شامل محلول‌های جامد یا مذاب فلزی و ترکیبات معدنی می‌باشد. به همین دلیل، تعداد زیادی از‌اندازه‌گیری‌های ترمودینامیکی تجربی در 6-7 دهه گذشته انجام شده‌اند، و بعضی از روابط و روش‌های ویژه‌ای نیز برای بررسی این محلول‌ها استنتاج گردیده است. بدین ترتیب فقط از حدود دهة 1960 بود که این موضوع به حد کمال خود رسید و به عنوان یک علم مهندسی ‌پذیرفته شد، اگر چه که قوانین و روابط کلی ترمودینامیک در دهه 1930 به خوبی پایه­گذاری شده بود.
در آغاز قرن بیستم، متالورژی اساساً یک هنر تلقی می‌شد. کاربرد علوم محض و علوم مهندسی در دهه 1950 آن را به عنوان شاخه‌ای از مهندسی معرفی کرد، و در توسعه علوم متالورژیکی شامل ترمودینامیک متالورژیکی سهیم نمود. فیزیک اتمی و فیزیک حالت جامد نیز در دهه 1930/1940 تکامل یافت. همچنین در دهه 1940، پیشرفت‌های مهمی در عرصه‌های فن­آوری پیشرفته نظیر
فن­آوری‌های هسته‌ای ، هوا و فضا و الکترونیک حالت جامد آغاز شده بود. این فن‌آوری‌ها به مواد مختلفی برای اهداف ویژه نیاز داشتند. علوم متالورژیکی، فیزیک حالت جامد و غیره، پایه و اساس علمی را برای این کار آماده کردند. قبل از آن مهندسان متالورژی عمدتاً به فلزات و آلیاژها و سفالگران با اکسیدهای سرامیکی سنتی نظیر دیرگدازها می‌پرداختند. لیکن، مواد جدید به هر دو صورت فلزی و غیرفلزی محتوای برنامه‌های‌آموزشی را تغییر داد. معلوم شد که اصول همه این مباحث یکسان است و بنابراین می‌توان آنها را به روش تعمیم­یافته‌ای تدریس نمود. این ‌امر باعث رشد علم و مهندسی مواد شد.
در IITها و دانشکده‌های مهندسی در هند، برنامه مقطع کارشناسی در قالب مهندسی متالورژی یا بصورت ترکیبی از مهندسی متالورژی و مهندسی مواد ارائه می‌گردد. این کتاب قصد دارد که پایه‌ای مقدماتی برای ترمودینامیک در یک ترم مقطع کارشناسی فراهم آورد. مثال‌ها و تمرین‌هایی برای مواد معدنی فلزی و غیرفلزی وجود دارد. فصل 14 اشاره اضافی و کوتاهی به ترمودینامیک سطوح به علاوه فصل مشترک‌ها و عیوب موجود در مواد جامد دارد که عموماً در علم مواد از اهمیت بسیاری برخوردار است.
فصل‌های 1 تا 5، ترمودینامیک و ترموشیمی عمومی را پوشش می‌دهند. فصل 12 بعضی از مباحث مقدماتی ترمودینامیک آماری را معرفی می‌نماید. فصل‌های باقیمانده نیز (مثلاً فصل‌های 6 تا 11 و 13) مباحث استاندارد ترمودینامیک شیمیایی و مواد/ متالورژیکی را مورد بررسی قرار می‌دهد. همانطور که قبلاً بیان شد [واضح است که] تأکید اصلی بر روی سیستم‌های دمای بالا و فرآیندهای مورد توجه در علم متالورژی و مواد می‌باشد.
در اینجا مراتب قدردانی خود را از انجمن کل‌ آموزش تکنیکی هند (AICTE) به خاطر فراهم ساختن شرایط عضویت افتخاری [اینجانب] و مساعدت‌های مالی متنوع در خلال تهیه دست نوشته  این کتاب را اعلام می‌دارم. همچنین از انستیتوی تکنولوژی کانپور هند به دلیل تهیه وسایل زیربنایی موجود، که این کار را میسر ساخته کمال ‌امتنان را دارم. از آقای (J. L. Kuril) به خاطر تایپ دست نوشته، از (B. K. Jain) به خاطر ترسیم دیاگرام‌ها، و از آقای (A. Sharma) به خاطر کمک ایشان در این راه تشکر و قدردانی می‌نمایم. در پایان، از همسرم، رادها (Radha) و دیگر اعضای خانواده که بدون همکاری و تشویق آنها، نوشتن این کتاب میسر نبود خالصانه تشکر و قدردانی می‌کنم.
AHINDRA GHOSH

پیشگفتار
مقدمه مترجمین
فهرست نشانه‌ها و یكاها
 
فصل اول: مقدمه
1-1) چشم‌اندازی به پیشینه ترمودینامیک
1-2) تاریخچه ترمودینامیک کلاسیک
1-2-1) کلیت
1-2-2) ترمودینامیک شیمیایی
1-2-3) ترمودینامیک متالورژیکی
1-3) مفاهیم و تعاریف مقدماتی
1-3-1) سیستم و محیط
1-3-2) حالت سیستم 
1-3-3) تعادل ترمودینامیکی
1-3-4) برخی توضیحات درباره ویژگی‌های سیستم‌ها
1-4) مقادیر بعضی از ثابت‌های فیزیکی
1-5) خلاصه

فصل دوم: قانون اول ترمودینامیک 
2-1) انرژی درونی
2-2) اثبات قانون اول
2-2-1) اهمیت قانون اول
2-2-2) آزمایش قانون اول
2-3) فرایندهای برگشت‌پذیر
2-4) محاسبهW  كار وq  گرما برای فرایندهای برگشت‌پذیر
2-5) انتالپی
2-6) ظرفیت گرمایی
2-7) گازهای ایده‌آل
2-7-1) روابط ظرفیت گرمایی
2-7-2) انبساط و انقباض آدیاباتیک
2-7-3) کار انجام شده در انبساط آدیاباتیک برگشت‌پذیر
2-8) خلاصه
تمرین‌ها
 
فصل سوم: ظرفیت گرمایی و انتالپی روابط کمکی و کاربردها
3-1) ظرفیت گرمایی گازهای ایده‌آل
3-2) ظرفیت گرمایی جامدات
3-2-1) نظریه انیشتین درباره ظرفیت گرمایی جامدات
3-2-2) نظریه دبای درباره ظرفیت گرمایی جامدات
3-2-3) روابط تجربی CP بر حسب T
3-3) تغییرات انتالپی
3-3-1) دسته‌بندی تغییرات انتالپی
3-3-2) قراردادهایی برای H
3-3-3) اندازه‌گیری‌های تجربی تغییرات انتالپی
3-3-4) قانون هس
3-3-5) قانون کیرشهف
3-3-6 ) نکات پایانی
3-4 ) خلاصه
تمرین‌ها

فصل چهارم: قانون دوم ترمودینامیک و انتروپی 
4-1) مقدمه
4-1-1) اثبات‌های مختلف قانون دوم
4-2) چرخه کارنو
4-2-1) مقدمه
4-2-2) چرخه کارنو با گاز ایده‌آل به عنوان ماده کار
4-2-3) بازده چرخه کارنوی تعمیم‌‌یافته
4-2-4) مقیاس دمای ترمودینامیکی
4-3) انتروپی
4-3-1) انتروپی بعنوان یک خصوصیت حالت
4-3-2) محاسبه تغییرات انتروپی
4-4) اهمیت و نتایج قانون دوم و انتروپی
4-4-1) کلیات
4-4-2) تعابیر مختلف از انتروپی
4-4-3) تغییرات انتروپی برای فرایندهای برگشت‌پذیر و غیربرگشت‌پذیر
4-4-4) تغییرات انتروپی سیستم‌های ایزوله
4-5) خلاصه
تمرین‌‌ها
 
فصل پنجم: توابع و روابط کمکی، معیار تعادل 
5-1) انرژی آزاد
5-2) بیان‌های ترکیبی از قانون اول و دوم ترمودینامیک
5-3) معادلات ماکسول
5-3-1) روابط CV,CP برای مواد ترمودینامیکی
5-3-2) تأثیر ترموالاستیک
5-4) معیار تعادل ترمودینامیکی
5-5) معیار حداکثر مقدار کار
5-6) معیار فرایندهای برگشت‌پذیر
5-7) حداقل مقدار انرژی آزاد در حالت تعادل
5-8) خلاصه

فصل ششم: انرژی آزاد گیبس و سیستم‌های تک جزیی 
6-1) توضیحات مقدماتی
6-1-1) متغیرهای تأثیرگذار بر انرژی آزاد گیبس
6-1-2) اشاره‌ای به عنوان‌های بعدی
6-2) فرایندهای همدما
6-2-1) بعضی روابط عمومی؛ فیوگاسیته
6-2-2) حالت استاندارد رابطه فیوگایسیته
6-2-3) رابطه فیوگاسیته با فشار در گازها
6-3) تغییر   با دما برای یک فرایند همدما
6-3-1) معادلات گیبس – هلمهولتز (G-H)
6-4) تعادل فازی در سیستم‌های تک‌‌جزیی (یا یگانه)
6-4-1) معادله كلاپیرون 
6-4-2) تعادل فازی با بخار: معادله کلازیوس – کلاپیرون
6-4-3) تأثیر فشار کل بر فشار بخار
6- 4-4) انتگرال معادله کلازیوس – کلاپیرون
6-4-5) تعادل جامد – مایع – گاز: نقطه سه‌‌گانه و حالت شبه‌‌پایداری
6-5) خلاصه
تمرین‌ها
 
فصل هفتم: اکتیویته، ثابت تعادل و انرژی آزاد استاندارد واکنش‌‌ها 
7-1) مقدمه
7-1-1) سیستم‌های چندجزیی - محلول‌ها و مخلوط‌‌ها
7-1-2) فرایندهای فیزیکی، شیمیایی و شیمی فیزیکی
7-2) ترمودینامیک محلول‌‌ها – بعضی تعاریف و مفاهیم مقدماتی
7-2-1) پارامترهای ترکیب – کسر مولی
7-2-2) خصوصیات جزیی مولی و انتگرال مولی
7-2-3) فیوگاسیته و اکتیویته یک جزء در محلول
7-3) ثابت تعادل (K) برای یک واکنش شیمیایی
7-3-1) رابطه K با انرژی آزاد استاندارد واکنش
7-3-2) نظراتی درباره کاربرد
7-4)  تغییر  و K با دما
7-4 -1) نحوه بدست‌‌آوردنS  با دما
7-4-2) روش دیگر بدست‌‌آوردن رابطه برحسب T
7-4-3) تغییر ثابت تعادل با دما
7-5) دیاگرام‌های الینگهام
7-5-1) ویژگی‌های اساسی
7-5-2) ماهیت شیب‌‌ها
7-5-3) ارزیابی پایداری نسبی ترکیبات
7-6) خلاصه
تمرین‌‌ها

فصل هشتم: تعادل‌های شامل گازهای ایده‌آل و فازهای چگال خالص 
8-1) مقدمه
8-2) محاسبات تعادل برای واکنش‌های شامل گازهای ایده‌آل
8-3) تعادل شیمیایی شامل فازهای چگال خالص و گاز
8-3-1) روش دیگر بدست آوردن معادله کلازیوس – کلاپیرون
8-3-2) تعادل اکسایش – کاهش شامل فلز خالص (M) و اکسیدفلزی خالص (MO)
8-3-3) دیاگرام‌های پایداری فازی ترکیبات استوکیومتری وابسته به فاز گازی
8-4) خلاصه
تمرین‌‌ها

فصل نهم: ترمودینامیک محلول‌ها 
9-1) مقدمه
9-2) محلول‌های ایده‌آل و غیرایده‌آل
9-3) خصوصیات مولی جزئی و مولی انتگرالی؛ معادله گیبس-دوهم
9-3-1) روابط میان خواص مولی جزیی
9-3-2) معادله گیبس-دوهم
9-3-3) کمیت‌های مولی انتگرالی برای مخلوط‌‌سازی
9-4) خصوصیات بیشتری از محلول‌‌ها
9-4-1) ویژگی‌های کلی
9-4-2) محلول‌های ایده‌آل
9-5) محلول‌های دوتایی
9-5-1) اکتیویته بر حسب کسرمولی؛ قانون هنری
9-5-2) تركیب برای محلول‌های دوتایی ایده‌آل
9-5-3) رابطه محلول‌های دوتایی
9-6) انتگرال گیبس – دو هم برای محلول‌های دوتایی
9-6-1) روش 1
9-6-2) روش 2
9-6-3) روش 3 (روش دارکن)
9-7) محلول‌های با قاعده
9-7-1)  تابع اضافی
9-7-2) ویژگی‌های دیگر محلول‌های با قاعده دوتایی
9-8) تئوری شبه‌‌شیمیایی محلول
9-8-1) کاربرد در مورد محلول‌های ایده‌آل و باقاعده
9-8-2) محلول‌های بی‌‌قاعده
9-9) خلاصه
تمرین‌‌ها

فصل دهم: پتانسیل شیمیایی و تعادل بین فازهای با ترکیبات مختلف 
10-1) پتانسیل شیمیایی
10-1-1) تعریف
10-1-2) برابری پتانسیل‌های شیمیایی بین فازهای در حال تعادل در دما و فشار ثابت
10-1-3) بعضی توضیحات اضافی درباره پتانسیل شیمیایی
10-2) قانون فازگیبس و کاربردهای آن
10-2-1) بدست‌‌آوردن قانون فاز گیبس
10-2-2) کاربرد قانون فاز
10-3) پایه ترمودینامیکی برای دیاگرام‌های فازی آلیاژی دوتایی
10-3-1) مباحث کلی درباره دیاگرام‌های انرژی آزاد بر حسب ترکیب شیمیایی
10-3-2) دیاگرام‌های فازی همراه با نقص حلالیت
10-3-3) دیاگرام‌های انرژی آزاد بر حسب ترکیب شیمیایی شامل تغییر  حالت استاندارد
10-4) برخی از انواع دیاگرام‌های انرژی آزاد بر حسب ترکیب
10-4-1) حلالیت کامل در فازهای جامد و مایع
10-4-2) دیاگرام فازی یوتکتیک با قابلیت انحلال جزیی در حالت جامد
10-4-3) دیاگرام فازی با یک فاز میانی
10-5) قابلیت انحلال ماده حل‌‌شونده در یک فاز در سیستم دوتایی
10-5-1) حلالیت فازهای شبه‌‌پایدار
10-6) خلاصه
تمرین‌‌ها

فصل یازدهم: تعادل واکنش شامل فازهای چگال با ترکیبات مختلف 
11-1) بررسی پایداری‌های فازی ترکیبات استوکیومتریک واکنش‌‌زا – سیستم Si-C-O 
11-2) دیاگرام فازی با ترکیبات غیراستوکیومتری واکنش‌‌زا – سیستم آهن – اکسیژن
11-2-1) دیاگرام فازی
11-2-2) اکتیوتیه‌ها در فاز وستیت
11-3) تعادل واکنش شامل محلول‌های فازهای چگال
11-3-1) ملاحظات کلی
11-4)تأثیرات متقابل بین مواد حل‌‌شونده در محلول‌های رقیق چندجزیی
11-4-1)ضرایب تأثیر متقابل
11-4-2) برابری  و
11-4-3) استفاده عملی از ضرایب تأثیر متقابل
11-5) حالت استاندارد یک درصد وزنی
11-5-1) مقدمه
11-5-2) تعریف حالت استاندارد wt%1 و روابط مربوط به آن
11-5-3) ارزیابی  برای واکنش شامل حالت استاندارد wt%1 
11-5-4)محلول رقیق چندجزیی در حالت استاندارد wt%1 
11-6) قانون سیورت
11-7) خلاصه
تمرین‌‌ها
 
فصل دوازدهم: قانون سوم ترمودینامیک، ترمودینامیک آماری و انتروپی 
12-1) قانون سوم ترمودینامیک
12-1-1) قضیه گرمای نرنست
12-1-2) انتروپی یک ماده خالص
12-1-3) اهمیت اساسی و بنیادین قانون سوم
12-1-4) اثبات تجربی قانون سوم
12-2) مقدمه‌ای بر ترمودینامیک آماری
12-2-1) تئوری سینتیک و گاز ایده‌آل
12-2-2) مکانیک آماری
12-2-3) مکانیک کوانتومی و ترمودینامیک آماری
12-3) مفاهیم و روابط اساسی در ترمودینامیک آماری
12-3-1) مفاهیم و فرضیه‌های اساسی
12-3-2) محتمل‌‌ترین حالت ماکروسکوپی
12-3-3) انرژی درونی و انتروپی در محتمل‌‌ترین حالت ماکروسکوپی
12-3-4) انتروپی مخلوط‌‌سازی برای یک محلول دوتایی
12-4) خلاصه

فصل سیزدهم: ترمودینامیک پیل‌های الکتروشیمیایی 
13-1) مقدمه
13-1-1) پیل دانیل
13-2) ترمودینامیک پیل‌های گالوانیک برگشت‌پذیر
13-2-1) رابطه بین EMF پیل (E) و انرژی آزاد واکنش پیل
13-2-2) قرارداد علامت EMF 
13-2-3) EMF پیل و پتانسیل‌های شیمیایی در الکترودها
13-2-4) ضریب دمایی EMF 
13-3) مثال‌هایی از EMF پیل‌‌ها
13-3-1) نمونه‌هایی از پیل واکنشی
13-3-2) نمونه‌هایی از پیل غلظتی
13-3-3) EMF پیل‌هایی با الکترولیت اکسیدی جامد
13-4) پتانسیل الکترودهای تکی و سری‌‌های الکتروشیمیایی در سیستم‌های آبی
13-5) دیاگرام‌های پوربه
13-6) خلاصه
تمرین‌‌ها

فصل چهاردهم: ترمودینامیک سطوح، فصل مشترک‌‌ و عیوب 
14-1) مقدمه
14-2) ترمودینامیک سطوح
14-2-1) ملاحظات کلی
14-2-2) روابط جذب سطحی همدما
14-2-3) تأثیر فشار بر روی انرژی سطحی
14-2-4) تأثیر انرژی سطحی/ فصل مشترک بر دمای استحاله فازی تعادلی
14-3) ترمودینامیک عیوب در جامدات
14-3-1) سطوح و فصل مشترک‌ها در جامدات
14-3-2) تهی‌‌جای‌ها و بین‌‌نشین‌ها در فلزات جامد
14-3-3)‌ عیوب نقطه‌ای در تركیبات یونی
14-4) خلاصه

ضمیمه داده‌‌های ترمودینامیک منتخب 
كتابشناسی 
جواب تمرین‌ها 
واژه‌یاب