پرورش طیور در مناطق گرمسیر ـ ویرایش جدید

معرفی مؤلف

دکتر ان جی دقیر در لبنان متولد و آموزش‌های اولیه و متوسطه را در دانشکده بین‌المللی بیروت به پایان رسانید. در سال 1954 میلادی کار در مزارع طیور در ایالات ایندیان و آرکانزاس آمریکا را شروع کرد. لیسانس خود را در سال 1957 از دانشگاه آمریکایی بیروت اخذ و توسط این دانشگاه به عنوان مسئول خدمات ترویج کشاورزی در شمال و مرکز دره بقاع تعیین گردید و توانست برای اولین بار پرورش طیور را به شکل تجاری در آن ناحیه معرفی نماید. در سال 1958 جهت تحصیلات تکمیلی به آمریکا رفت و فوق‌لیسانس و دکترای خود را به ترتیب در سال‌های 1959 و 1962 از دانشگاه ایالتی ایوا دریافت نمود. در سال 1962 شاخه انجمن جهانی طیور را در لبنان تأسیس و تا سال 1984 مسئولیت آن را به عهده داشت. در همان سال، تدریس و تحقیق را در دانشگاه آمریکایی بیروت به عنوان استادیار تغذیه و علوم وابسته به طیور آغاز نمود. در سال 1967 به درجه دانشیاری و در سال 1975 به درجه استادی ارتقا یافت. در این فاصله زمانی تدریس دروس مقدماتی و تکمیلی را به دانشجویان مختلف از سراسر خاورمیانه به عهده داشت و استاد راهنمای بیش از 30 دانشجوی فوق‌لیسانس بود که تمامی آن‌ها بعداً از دانشگاه‌های مختلف آمریکا موفق به اخذ درجه دکتری شده و هم اکنون مشاغل کلیدی را در سراسر جهان به عهده ‌دارند.
دکتر دقیر دوره دو ساله فرصت مطالعاتی خود را در دانشگاه‌های کالیفرنیا (1969) و ایوا (1979) گذراندند در سازمان‌های جهانی مختلف از جمله انجمن تغذیه آمریکا، انجمن علوم طیور آمریکا و انجمن جهانی علوم طیور عضویت دارد. دکتر دقیر به بیش از 60 کشور مختلف دنیا در آسیا، اروپا، آفریقا و آمریکا مسافرت کرده و به عنوان مشاور شرکت‌های طیور در لبنان، اردن، سوریه، عراق، ایران، مصر، کویت، تونس، عربستان سعودی و یمن فعالیت کرده و تدریس در دوره‌های پرورش طیور در این کشورها را که از طریق سازمان‌های ASA، USFGC ، WPSA برگزار شده به عهده داشته است. دکتر دقیر همچنین در مأموریت‌های ویژه سازمان خواربار جهانی (FAO)  و آرامکو و همچنین پروژه‌های مطالعاتی بخش طیور چندین کشور خاورمیانه شرکت داشته است.
از دکتر دقیر بیش از 100 مقاله در مجلات علمی و مجموعه مقالات کنفرانس‌‌‌‌های بین‌‌‌‌المللی و همچنین چندین فصل از کتاب‌های چند مؤلفی به چاپ رسیده است. تحقیقات او در زمینه‌‌‌‌های وسیعی از جمله عوامل مؤثر بر احتیاجات ویتامینی طیور، استفاده از فرآورده‌های جانبی در تغذیه طیور، احتیاجات مواد مغذی طیور در درجه حرارت‌های بالا، استفاده از بذور گیاهان صحرایی به عنوان خوراک‌های بالقوه، استفاده از پروتئین تک سلولی در تغذیه طیور و مکمل‌های پروتئینی مهم در مناطق گرم بوده که هزینه تحقیقاتی آن‌ها توسط انجمن ملی بهداشت آمریکا، مرکز تحقیقات توسعه بین‌المللی، LNCSR، و دانشگاه آمریکایی بیروت تأمین شده است. دکتر دقیر مسئولیت‌های مختلفی از جمله سرپرست گروه علوم و صنایع تولیدات دامی (علوم دامی)، معاون و سرپرستی دانشکده مربوطه به مدت دو سال (1984-1986) و سرپرست گروه فنی اعزامی از  دانشگاه بیروت به عربستان سعودی را عهده‌دار بوده است. از سپتامبر سال 1986 تا ژوئن 1992 مدیریت خدمات فنی شرکت طیور shaver در کمبریج، اونتاریا، کانادا و مشاور تغذیه‌ای شرکت اصلاح نژادی ISA در آمریکای شمالی را به عهده داشته است. ایشان از سال 1992 تا 1996 به عنوان رئیس دانشکده علوم کشاورزی و استاد علوم طیور در دانشگاه امارات متحده عربی و از سال 1996 تا 2006 به عنوان رئیس دانشکده کشاورزی و علوم غذایی دانشگاه آمریکایی بیروت مشغول به خدمت بود. دکتر دقیر هم اکنون به عنوان استاد بازنشسته در دانشگاه بیروت مشغول به کار می‌‌‌‌باشند.
 
دیگر همکاران

 
A. Cahaner, Faculty of Agriculture, The Hebrew University, Rehovot, Israel.
M. Czarick III, The University of Georgia, Athens, Georgia, 30622, USA.
R.J. Etches, Origen Therapeutics, 1450 Rollins Road, Burlingame, California, 94010, USA.
B.D. Fairchild, The University of Georgia, Athens, Georgia, 30622, USA.
R.W. Fairfull, Centre for Food and Animal Research, Research Branch, Agriculture Canada, Ottawa, Ontario, Canada KlA 0C6.
R.S. Gowe, Centre for Genetic Improvement of Livestock, Department of Animal and Poultry Science, University of Guelph, Guelph, Ontario, Canada NlG 2W1.
J.C. Hsu, Department of Animal Science, National Chung Hsing University, Taiwan.
Y.H. Hu, Department of Livestock Management, Ilan Branch, Livestock Research Institute, Council of Agriculture, Executive Yuan, Taiwan.
J.F. Huang, Department of Livestock Management, Ilan Branch, Livestock Research Institute, Council of Agriculture, Executive Yuan, Taiwan.
T.M. John, Department of Zoology, University of Guelph, Guelph, Ontario, Canada N1G 2W1.
R. Jones, 9 Alison Avenue, Cambridge, Ontario, Canada.
A.M. Verrinder Gibbins, Department of Animal and Poultry Science, University of Guelph, Guelph, Ontario, Canada N1G 2W1.
 

پیشگفتار ویرایش اول

اندیشه نوشتن این کتاب از اوایل سال‌های دهه 1970 که مؤلف در دانشگاه آمریکایی بیروت تدریس می‌کرد و نیاز به منابع درسی پرورش طیور برای دانشجویان دوره‌های آخر احساس می‌شد شکل گرفت. با بررسی منابعی که در آن زمان انجام گرفت معلوم شد که منابع مورد نظر از 100 منبع تجاوز نمی‌کند که آن‌ها نیز تنها بخش کوچکی از این درس را تحت پوشش قرار می‌دادند. در این فاصله 20 ساله کارهای تحقیقاتی زیادی بر روی اصلاح نژاد جهت مقاومت در برابر تنش حرارتی، فیزیولوژی تنش حرارتی، نحوه ساختن سالن جهت بهبود عملکرد در مناطق گرم، احتیاجات مواد مغذی در درجه حرارت‌های بالا، ترکیب و ارزش تغذیه‌ای مواد خوراکی و مدیریت جوجه‌های گوشتی، تخم‌گذارها و مرغ‌های مادر در مناطق گرم انجام‌گرفته و امکان نوشتن کتابی که بتواند این موارد را تحت پوشش قرار دهد فراهم شده است.
در فصل یک مرور بر صنعت طیور در مناطق گرم جهان (آفریقا، آمریکای لاتین، خاورمیانه، جنوب آسیا و آسیای جنوب شرقی) و بعضی از محدودیت‌های موجود در راه گسترش بیشتر صنعت طیور در این مناطق ارائه گردیده است. در فصل دو تحقیقات اصلاح نژادی جهت مقاومت به گرما ارائه و نتیجه‌گیری شده است که انتخاب جهت مقاومت به تنش حرارتی امکان‌پذیر است، ولی مشکلی که اصلاح‌‌‌‌گران با آن مواجه هستند بهبود و حفظ صفات اقتصادی مورد نیاز گله‌های تجاری هم زمان با واردکردن صفت تحمل به تنش حرارتی به آن‌ها است. در فصل سه برخی از جنبه‌های فیزیولوژی تنش حرارتی و عکس‌العمل‌‌‌‌های رفتاری، فیزیولوژیکی، عصبی- هورمونی و مولکولی به تنش حرارتی آورده شده است. در فصل چهار بعضی از دستورالعمل‌های مورد نیاز ساخت سالن مرغداری جهت بهبود عملکرد در مناطق گرم بیان گردیده است. در این فصل همچنین اصول طراحی سالن مرغداری در مناطق گرم، نگهداری و بازرسی عملکرد سالن‌ها نیز تحت پوشش قرارگرفته‌اند. در فصل پنج بعضی از یافته‌های تحقیقاتی در زمینه احتیاجات مواد مغذی مرغ در شرایط درجه حرارت محیطی بالا ارائه و بر روش‌های دست‌کاری تغذیه‌ای جهت کاهش ولی نه رفع کامل اثرات مخرب تنش حرارتی که در ارتباط با ضعف تغذیه می‌باشند تأکید شده است. با توجه به هزینه‌های بالا و کمبود مواد خوراکی در مناطق گرم ، فصل 6 بر اهمیت تحقیقات روی ترکیب و ارزش تغذیه‌ای خوراک‌های موجود و یا آن‌هایی که دارای توان استفاده در این مناطق هستند متمرکز شده است. انتظار نمی رود که داده‌های ارائه ‌شده در این فصل بتواند به کشورهای این مناطق در استفاده کامل از دانش موجود در مورد این خوراک‌ها کمک نماید. فصل هفت به مشکل آلودگی خوراک‌های طیور به سموم قارچی که ناشی از وجود دوره‌های طولانی درجه حرارت و رطوبت بالا در این مناطق است اختصاص یافته است. در این فصل آفلاتوکسین‌‌‌‌ها بیشتر مورد توجه قرارگرفته‌اند ولی در مورد سایر سموم قارچی از جمله سیترینین، فومنیسین، اکراتوکسین، اووئسپورین، سموم T-2، و میوتوکسین و زرالینون نیز بحث شده است. در فصول هشت و نه بعضی از جنبه‌های انتخابی تغذیه و مدیریت جوجه‌های گوشتی، مرغ‌های تخم‌گذار و نیمچه‌‌‌‌های جایگزین در مناطق گرم ارائه شده است. دلیل اصلی نویسنده در ارائه همزمان استراتژی های تغذیه‌ای و مدیریتی در این دو فصل، مناسب‌‌‌‌تر بودن استفاده توأم از این دو روش در غلبه بر مشکلات تنش حرارتی روی تولید گوشت و تخم‌مرغ گله‌های طیور است. در نهایت در فصل ده برخی از جنبه‌های مهم مدیریت مادرهای گوشتی و واحدهای جوجه‌کشی و مشکلات عملی که در مناطق گرم با آن‌ها مواجه هستند آورده شده است. این کتاب می‌تواند به عنوان راهنمای دانشجویان دوره‌های مقدماتی و تحصیلات تکمیلی رشته علوم و صنایع تولیدات دامی و مخصوصاً علاقمندان شناسایی و حل مشکلات تولید در کشورهای گرم و گرمسیری جهان مورد استفاده قرار بگیرد. این کتاب همچنین می‌تواند به عنوان یک منبع علمی ارزشمند مورد استفاده متخصصان پرورش طیور در این مناطق قرار گیرد. این کتاب علاوه بر مرور یافته‌های تحقیقاتی منتشرشده در دو دهه گذشته، توصیه‌های مناسبی نیز جهت استفاده مرغداران و مشاوران واحدهای مرغداری ارائه گردیده است.
در این کتاب از ذکر موارد استانداردی که معمولاً در سایر کتاب‌های پرورش طیور آورده می‌شود اجتناب شده و تنها به مواردی که در مناطق گرم و یا در درجه حرارت‌های بالا مورد بررسی واقعی قرارگرفته‌اند، اشاره گردیده است. لیست منابع مورد استفاده در آخر هر فصل مخصوصاً در بعضی از فصول کامل نبوده و هدف از انتخاب آن‌ها تنها آشنا کردن خواننده با متون تحقیقاتی مربوط به تحقیقات انجام‌گرفته در مناطق گرم است.
نویسنده به سهم خود از تمامی محققانی که در سر تا سر دنیا کارهای تحقیقاتی گزارش‌شده در این کتاب را انجام داده‌اند سپاسگزاری می‌نماید. همچنین از دکتر مایکل پیکارد به خاطر بررسی و ارائه انتقادات سازنده در فصل پنج، از دکتر جی ال سل برای بررسی ارزشمند خود در فصل شش، از دکتر ام ال لاکیک به دلیل بررسی فصل هفت و از دکتر جی اچ داگلاس به خاطر بررسی فصل ده سپاسگزاری می‌نماید. در اینجا لازم است از تمامی اعضاء خانواده‌ام به خاطر کمک‌ها، درک و همراهی اینجانب در طول مدت نوشتن این کتاب صمیمانه سپاسگزاری نمایم.
ان. جی. دقیر
 

پیشگفتار ویرایش دوم

ویرایش اول این کتاب در سال 1995 به چاپ رسید. از آن تاریخ تا کنون منابع بسیاری در مورد بخش‌های گوناگون صنعت طیور در اقلیم‌های گرم به نگارش در آمده است. در نتیجه این‌گونه احساس شد که بایستی ویرایش جدیدی از این کتاب را فراهم کرده و تا جای ممکن اطلاعات منابع جدید را نیز در آن گنجانید. ویرایش جدید شامل دوازده فصل است که سه فصل آن جدید بوده و در ویرایش اول وجود نداشت. فصل سوم به اصلاح نژاد جوجه‌های گوشتی سریع الرشد با بازده بالا در شرایط تنش گرمایی پرداخته که تحقیقات اخیر روی اصلاح نژاد جوجه‌های گوشتی را پوشش داده و نسخه به‌روز شده فصل سوم ویرایش اول است. فصل پنج مربوط به ساختمان و تأسیسات در مناطق گرمسیر است. این فصل پیشرفت‌های جدید در زمینه سالن‌های با تهویه طبیعی و سالن‌های تهویه شده با مصرف انرژی را نشان می‌دهد. فصل دوازده نیز یکی دیگر از فصل‌های جدید است که مربوط به پرورش پرندگان آبزی در آب و هوای گرمسیری است. این فصل به این دلیل اضافه شد که کمبود آن در ویرایش اول این کتاب به نظر می‌رسید.
فصل یک که به طور کلی صنعت طیور در نواحی گرم را پوشش می‌دهد به طور کامل ویرایش شد و جداول و شکل‌های جدیدی در مورد تولید و مصرف طیور به آن اضافه گردید. به دلیل اینکه فصل‌های دو و چهار از فصل‌های پایه بوده و حاوی اطلاعات ارزشمندی است که وجود آن‌ها الزامی بود، هیچ قسمتی از این فصل‌ها مورد تغییر یا ویرایش قرار نگرفت. فصل‌های شش، هفت، هشت، نه، ده و یازده نیز به‌روزرسانی شد.
همان طور که در مقدمه ویرایش اول ذکر گردید، مورد استفاده این کتاب دانشجویان دوره لیسانس، تحصیلات تکمیلی و فارغ‌التحصیلان رشته‌های علوم دام و طیور و به خصوص افرادی است که به مشکلات تولید طیور در نواحی با آب و هوای گرم و استوایی علاقه‌مند هستند. این کتاب می‌تواند به عنوان منبعی برای محققانی که در این نواحی فعالیت می‌کنند ارائه گردد. اگر چه بیشتر فصل‌های این کتاب مروری بر تحقیقات چاپ‌شده در این زمینه هستند، اما به طور کلی کتاب حاوی توصیه‌های ویژه‌ای برای تولیدکنندگان و صنعتگران این قشر نیز می‌باشد. سازمان خوار و بار جهانی تولید طیور در سراسر دنیا را به چهار سیستم دسته‌بندی می‌کند؛1) صنعتی 2)تجاری گسترده 3) تجاری با مقیاس کوچک 4) سنتی. این کتاب به طور عمده به
دو گروه اول پرداخته و به مقدار محدودی گروه سوم را نیز پوشش می‌دهد. این کتاب اطلاعاتی پیرامون سیستم چهارم ارائه نمی‌دهد و ما فکر می‌کنیم علاوه بر این که این سیستم از اهمیت برخوردار بوده و درصد زیادی از پرورش طیور در بسیاری از کشورهای در حال توسعه را در بر می‌گیرد، منبع عظیمی از منابع ژنتیک طیور نیز هست. منابع و کتاب‌های گوناگونی توسط سازمان خوار و بار جهانی و دیگر سازمان‌ها در زمینه سیستم سنتی به چاپ رسیده است که خوانندگان می‌توانند به آن‌ها مراجعه نمایند.
در این کتاب ما تا حد ممکن تلاش کردیم که منابع مربوط به هر فصل را بگنجانیم. بنابراین، خوانندگان می‌توانند زمینه خاص مورد علاقه خود را از میان منابع یافته و آن را دنبال کنند. در ویرایش دوم علاوه بر 950 منبع موجود در ویرایش اول، 300 منبع جدید نیز اضافه گشته است. ما خود را مدیون محققانی می‌دانیم که حاصل پروژه‌‌‌‌های تحقیقاتی آن‌ها در این کتاب گزارش شده است. در کنار افرادی که در مقدمه ویرایش اول این کتاب از آن‌ها نام‌برده شد، ویراستار بر خود لازم می‌داند تا از دکتر سید احمد برای بازخوانی و تصحیح فصل شش، آقای موسی فریجی برای بازخوانی فصل‌های یک و شش و دکتر فاران برای بازخوانی فصل دوازده تشکر نماید. ویراستار همچنین علاقه‌مند است تا از خانم‌ها حیفا حمزه و هماما عبدالوالی برای مساعدت در تایپ نسخه اولیه و همچنین نسخه نهایی تشکر نماید. در انتها از همسرم مونا به دلیل درک بالا و صبر و تحملش در طول فراهم نمودن این کتاب تشکر می‌کنم.
اِن. جی. دقیر

پیشگفتار مترجم

در طی سال‌های اخیر رشد  صنعت پرورش طیور در بسیاری از کشورهای در حال توسعه شتاب  چشمگیری داشته است. این روند در حالی است که اغلب این کشورها یا در مناطق گرم واقع‌شده و یا حداقل بخشی از دوره پرورش و یا تولید آن‌ها در فصول گرم سال قرار دارند. از طرف دیگر بر همگان مشخص است که تا کنون برنامه‌های اصلاح نژادی مشخص و مدون وسیعی  با هدف ایجاد لاین و یا سویه‌هایی از جوجه‌های گوشتی،  مرغان تخم‌گذار و یا دیگر گونه‌های طیور با هدف مقاوم‌سازی آن‌ها به شرایط محیطی گرم و به ویژه گرم و مرطوب به منظور دست‌یابی به حداکثر قدرت ماندگاری و همچنین عملکرد تولیدی مطلوب آن‌ها در این مناطق انجام نگرفته است. علاوه بر این درصد اندکی از کتاب‌های منتشرشده تخصصی به بیان اصول پرورش و تغذیه طیور در مناطق گرم پرداخته و یا اشاره مختصری به این موضوعات داشته‌اند. به همین دلیل جایگاه کتابی که به گردآوری نتایج پژوهش های راهبردی و کاربردی در زمینه‌های مختلف  مدیریت پرورش و نگهداری، تغذیه  و همچنین برنامه‌های اصلاح نژادی طیور در مناطق گرمسیر پرداخته باشد همواره احساس می‌شد.
بدین ترتیب ویرایش اول کتاب حاضر که نتیجه تجارب گران‌بهای علمی، عملی و مدیریتی چندین ساله مؤلف محترم آن دکتر دقیر به همراه نتایج ارزشمند حاصل از تحقیقات محققین مختلف سرتاسر دنیا در زمینه‌های مختلف پرورش، تغذیه و اصلاح نژاد طیور در مناطق گرمسیر بود با اختصاص10 فصل مختلف در سال 1995 منتشر شد.  این کتاب در  سال 1378 به همت پروفسور جواد پوررضا با همکاری دکتر علی کریمی ترجمه و توسط نشر ارکان چاپ شد که مورد استقبال دانشجویان عزیز رشته علوم دامی و همچنین متخصصان و دست اندر کاران امر پرورش طیور قرار گرفت زیرا در آن علاوه بر مرور یافته‌های تحقیقاتی منتشرشده در دهه‌های  گذشته، توصیه‌های کاربردی مناسبی نیز جهت استفاده مرغداران و مشاوران واحدهای پرورش طیور مناطق گرمسیر ارائه شده بود. بدین ترتیب  با انجام   بیش از یک دهه تحقیقات متنوع  و انتشار نتایج بسیار ارزشمند آن‌ها در زمینه‌های مختلف مدیریت تغذیه، پرورش و اصلاح نژاد طیور در  مناطق گرمسیر، ویرایش دوم کتاب مذکور توسط دکتر دقیر در سال 2008 منتشر شد. اضافه شدن  فصل‌های سه و دوازده و بازبینی کامل فصل پنج علاوه بر ویرایش و به روز رسانی قابل ‌توجه دیگر فصل‌ها بر اساس نتایج حاصل از جدیدترین تحقیقات علمی و کاربردی در زمینه‌های مختلف پرورش طیور از مشخصات بارز ویرایش دوم می‌باشند. در این ارتباط لازم به ذکر است که منابع علمی مورد استفاده برای تدوین ویرایش اول 950 عدد بود که برای ویرایش دوم به 1250 منبع علمی افزایش یافته است. بدین ترتیب علی‌رغم تغییرات ارزشمند ویرایش دوم ولی عدم وجود نسخه ترجمه‌شده ویرایش فوق و یا حتی ویرایش اول آن در بازار کتاب از یک سو و اعتقاد
اینجانب برای به حداقل رساندن فاصله زمانی مطالب به‌روز شده و راهکارهای علمی و کاربردی ارزشمند ارائه‌شده در آن برای دانشجویان، فارغ‌التحصیلان و دست اندر کاران امر پرورش طیور  از سوی دیگر باعث شد تا در طی سال گذشته با همکاری مستمر چند نفر از دانشجویان فعال دوره دکتری تخصصی طیور نسبت به ترجمه کتاب پرورش طیور در مناطق گرمسیر و ارائه مجموعه حاضر با حجم بیش از 600 صفحه اقدام گردد. بهر حال با وجود اینکه زمان نسبتاً طولانی از انتشار نسخه اصلی ویرایش دوم این کتاب (سال 2008) می‌گذرد ولی مطمئناً مطالب با ارزش فصل‌های مختلف به همراه تلاش فراوانی که جهت ترجمه سلیس و روان آن با رعایت اصل مسلم امانت‌داری  انجام گرفته است  کتاب حاضر می‌تواند به عنوان یک مرجع علمی معتبر و قابل استناد برای دانشجویان عزیز مقاطع مختلف تحصیلی و همچنین دست اندرکارن و فعالان عرصه تولید و پرورش طیور مورد بهربرداری قرار گیرد. البته با این وجود از همه همکاران محترم، دانشجویان عزیز و بهره‌برداران گرامی درخواست می‌گردد تا با ارائه نقطه نظرات ارزشمند خود  ما را در ارتقای کیفیت ترجمه آن در طی چاپ‌های بعدی یاری نمایند.
در پایان از مترجمان محترم ویرایش اول کتاب پرورش طیور در مناطق گرمسیر و همچنین عزیزانی همچون سرکار خانم زینب پناهپور و شیلا پورعلی که در بازخوانی بخش‌هایی از این کتاب ما را یاری نمودند تشکر و قدردانی می‌گردد. از مسئولین محترم انتشارات ارکان دانش به ویژه آقای مهندس ترابیان و همچنین سرکار خانم مختاری نیز به واسطه تقبل زحمات چاپ و انتشار کتاب حاضر سپاسگزاری می‌گردد. از همسر بزرگوار و همچنین فرزندان عزیزم مائده و ملیکا که تاکنون با صبر، بردباری و بزرگواری خود موجبات همواری فراز و نشیب‌ها و همچنین استمرار فعالیت‌های علمی و پژوهشی اینجانب را باعث شده‌اند از صمیم قلب تشکر و قدردانی می‌نمایم.
عباسعلی  قیصری
gheisari.ab@gmail.com
فروردین ماه  1393

معرفی مؤلف
پیشگفتار ویرایش اول 
پیشگفتار ویرایش دوم 
پیشگفتار مترجم 
 
فصل اول: وضعیت موجود و سیمای آینده صنعت طیور در مناطق گرم
فصل دوم: اصلاح‌‌‌‌‌‌نژاد به منظور افزایش مقاومت در برابر تنش گرمایی
فصل سوم: اصلاح‌‌‌‌‌‌نژاد جوجه‌‌‌‌‌‌های گوشتی با رشد سریع و بازده بالا در شرایط تنش گرمایی
فصل چهارم: پاسخ‌‌‌‌‌‌های رفتاری، فیزیولوژیکی، عصبی هورمونی و مولکولی نسبت به تنش گرمایی
فصل پنجم: تأسیسات پرورش طیور برای آب و هوای گرم
فصل ششم: نیازهای مواد مغذی طیور در دمای بالا
فصل هفتم: مواد خوراکی مورد استفاده در مناطق گرم
فصل هشتم: سموم قارچی موجود در خوراک‌‌‌‌‌‌ طیور
فصل نهم: تغذیه و مدیریت جوجه‌‌‌‌‌‌های گوشتی در مناطق گرم
فصل دهم: تغذیه و مدیریت نیمچه‌‌‌‌‌‌های جایگزین و تخمگذار در آب و هوای گرم
فصل یازدهم: مدیریت و جوجه‌‌‌‌‌‌کشی مرغ‌‌‌‌‌‌های مادر در شرایط آب و هوای گرم
فصل دوازدهم: پرورش پرندگان آبزی درآب و هوای گرمسیری